مهدي روزبهاني
نظرات مختلف چهره‌هاي سياسي نشان مي‌دهد كه شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات هنوز به تصميم مشتركي براي يك اقدام واحد نرسيده است. در حالي كه برخي اعضاي كميته سياسي اين نهاد بالادستي جناح چپ از مدتي پيش دست به كار تدوين مانيفست شده‌اند، برخي ديگر تاكيد دارند كه تدوين مانيفست اصلاحات، اولويت امروز اصلاح‌طلبان نيست؛ بلكه آنها بايد فكري به حال انتخابات 1400 كرده و راهبردي انتخاباتي تدوين كنند. برخي از چهره‌هاي اين شورا خبر داده‌اند كه كميته سياسي تلاش مي‌كند تا بتواند يك مانيفست را براي جريان اصلاح‌طلبي تدوين كند. اما گويا اين مانيفست فقط در حد بحث و بررسي مانده و هنوز به مرحله تدوين هم نرسيده است. در همين حال برخي ديگر از اصلاح‌طلبان تاكيد دارند كه رسيدن به مانيفست در اولويت نيست. الان بحث انتخابات و جلب مشاركت مردم از تدوين مانيفست بيشتر اهميت دارد؛ چراكه مردم مي‌دانند كه اصلاح‌طلبان در پي چه هستند و قصد دارند با حضور در عرصه قدرت چه اقداماتي انجام دهند.
علي صوفي، كنشگر سياسي اصلاح‌طلب و دبيركل حزب پيشروي اصلاحات ابتداي همين هفته، از مباحثات و مذاكرات اخير اصلاح‌طلبان درباره چند و چون «مانيفست اصلاحات» و البته چگونگي تدوين چنين سندي سخن گفته و در حالي از برگزاري سلسله‌نشست‌هايي در اين راستا با حضور چندين و چند نفر از صاحب‌نظران، تحليلگران و تئوريسين‌هاي جريان اصلاحات به ايلنا خبر داده كه در عين حال تاكيد كرده بالاخره روند برگزاري اين نشست‌هاي هم‌انديشي و مباحثه به نقطه پايان رسيده و در حال حاضر اعضاي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات سرگرم جمع‌بندي محتواي مباحثه‌ها، صحبت‌ها، نظرها و ديدگاه‌هايي هستند كه از سوي صاحب‌نظران و تئوريسين‌هاي اصلاح‌طلب مطرح شده است.
اين اظهارات صوفي اما در حالي مطرح شده كه ابتداي امسال نيز يكي ديگر از دبيران كل احزاب اصلاح‌طلب عضو شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات از تدوين چنين سندي خبر داده و در تشريح نخستين نشست اين شورا در سال 99 به مهر گفته بود: «يكي ديگر از پيشنهادهايي كه در اين جلسه مورد بحث قرار گرفت، موضوع تدوين «مانيفست اصلاح‌طلبي» در ابعاد مختلف، به‌ويژه در بعد اقتصادي بود كه در اين رابطه نيز در جلسات آتي تصميم‌گيري خواهد شد.»
تدوين مانيفست زمانبر است
هر چند صوفي تاكيد دارد كه اصلاح‌طلبان زير پرچم شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات در حال جمع‌بندي نظرات در خصوص تدوين اين سند راهبردي هستند كه حالا چند صباحي است «مانيفست اصلاحات» عنوان شده اما به نظر مي‌رسد اصلاح‌طلبان هنوز با پله نهايي كه «تدوين مانيفست» و رسيدن به متني به اين عنوان باشد، فاصله دارند. فاصله‌اي كه البته گفته مي‌شود اعضاي كميته سياسي شوراي هماهنگي براي از ميان برداشتن آن و رسيدن به مقصود مطلوب اصلاح‌طلبان در تلاشند و اين جريان سياسي حالا شايد پس از دو دهه فعاليت، بالاخره مي‌تواند به تعريف و راهبردي مشخص از آنچه «اصلاحات» و «اصلاح‌طلبي» مي‌خوانند، دست پيدا كند.
حسين كمالي، رييس كميته سياسي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات اما در اين رابطه به «اعتماد» مي‌گويد: «تدوين مانيفست، فرآيندي طولاني‌مدت و روندي زمانبر است و نمي‌توان به راحتي از آن صحبت كرد.» او برخلاف آنچه به تازگي از علي صوفي و پيش از اين، از زبان چندين و چند چهره اصلاح‌طلب ديگر شنيديم، گفته است: «آنچه هم‌اكنون در حال انجام است صحبت درباره راهبردهاست و هنوز كارگروهي براي تدوين مانيفست تشكيل نشده است. اينكه اين فرآيند تا چه ميزان پيشرفت كند و در چه مسيري قرار گيرد، قرار است جلسه هفته آينده مشخص شود.» كمالي همچنين گفته كه قرار است در جلسه يكشنبه آينده شوراي هماهنگي بحث راهبردها و سياست كلي جريان اصلات مورد بحث و بررسي قرار گيرد.
انتخابات بخشي از مانيفست است
همزمان احمد حكيمي‌پور، دبيركل حزب اصلاح‌طلب اراده ملت ايران (حاما) كه به نيابت از اين تشكل سياسي در شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات عضويت دارد، از بحث و بررسي درباره مانيفست اصلاحات توسط اعضاي كميته سياسي اين شورا گفته و در رابطه با «تعيين شاخص‌ها و راهبردهاي اين مانيفست» به «اعتماد» مي‌گويد: «تعدادي از دوستان كه به لحاظ فكري و فعاليت سياسي تجربه و توشه‌اي دارند، با حضور در جلسات كميته سياسي نظرات و تجربيات سياسي خود را مطرح كرده‌اند و هم‌اكنون نيز دوستان حاضر در كميته سياسي شوراي هماهنگي در حال جمع‌بندي اين نظرات هستند.»
آنچه اما تا زماني كه بالاخره اين مانيفست به‌طور رسمي رونمايي و منتشر شود، حايز اهميت است، دست‌كم محورهاي كلان اين سند راهبردي است. آن‌طور كه حكيمي‌پور به «اعتماد» گفته، موضوعاتي مختلف در جلسات مطرح و به بحث گذاشته شد كه از جمله آنها «نقد وضعيت موجود» بود. او مي‌گويد: «دوستان تلاش كردند وضعيتي را كه اكنون در آن قرار داريم، بررسي و عواملي را كه باعث شده به اين نقطه برسيم، واكاوي كنند. كنار اين اقدامات، باتوجه به آنكه در آستانه انتخابات 1400 قرار داريم، تلاش شده پينشهادهايي براي خروج از وضعيت موجود ارايه شود.» دبيركل حاما البته تاكيد كرده كه «انتخابات تنها بخشي از مباحث اين جلسات است و نويسندگان مانيفست اصلاحات عمده متمركزشان را بر آسيب‌شناسي شرايط موجود قرار داده‌اند تا به گفته او، پيشنهادهايي براي خروج از شرايط فعلي به دست دهند.»
مانيفست اولويت نيست!
اما در همين حال كه بخشي از شوراي هماهنگي تمركز خود را صرف تدوين مانيفست اصلاحات كرده، برخي ديگر از اصلاح‌طلبان با نگاهي يك‌سر متفاوت به اين مساله مي‌نگرند و معتقدند اولويت كنوني اصلاح‌طلبان تدوين مانيفست نيست. يدالله طاهرنژاد از جمله اعضاي ارشد حزب كارگزاران سازندگي كه از قضا بارها و بارها از زبان دبيركلش درباره آسيب‌هاي ناشي از نبود يك مانيفست و تعريف مشخص از اصلاحات و اصلاح‌طلبي شنيده‌ايم، به «اعتماد» گفته كه «از نظر من تدوين مانيفست در حال حاضر براي اصلاح‌طلبان اولويت ندارد»؛ چراكه به گفته او، «پس از 40 سال، نگاه‌ها، ديدگاه‌ها، برنامه‌ها و محورهاي جريان‌هاي سياسي تقريبا مشخص شده»، «اكنون همه مي‌دانند اصولگرا و اصلاح‌طلب در عرصه سياست چه مي‌خواهند» و «ابهامي در اين‌باره نيست.» درست برخلاف آنچه ماه‌هاي اخير به دفعات از غلامحسين كرباسچي شنيده‌ايم.
طاهرنژاد البته اذعان دارد كه «تدوين چنين سندي مفيد است» و مي‌گويد: «اينكه مرامنامه‌اي تهيه شود و همه اصول يك جريان سياسي و خط‌‌مشي آن مشخص باشد، اتفاق مثبتي است، چراكه مي‌تواند متر و معياري باشد تا همه به آن پايبند باشند.» او اما در عين حال معتقد است كه اين مساله دست‌كم در حال حاضر اولويت ندارد. او اگرچه ظاهرا نگاهي متفاوت از دبيركل حزب متبوعش در اين موضوع خاص دارد اما آنجا كه صحبت از اولويت جريان اصلاحات به ميان مي‌آيد، همچون كرباسچي و ديگر كارگزاراني‌ها، از «انتخابات 1400» مي‌گويد: «اولويت ما در حال حاضر بايد ايجاد انگيزه در جامعه باشد؛ چراكه انگيزه مردم براي مشاركت سياسي به خصوص در انتخابات بسيار پايين است. در نتيجه بايد به منظور بالا بردن مشاركت در انتخابات، موانع پيشروي «انتخابات رقابتي» حذف شود.» او راهكار حذف اين موانع را نيز «مذاكره و رايزني» مي‌داند و مي‌گويد: «اگر با همان شرايطي كه اسفندماه 98 در انتخابات يازدهمين دوره مجلس شوراي اسلامي داشتيم، به مسيرمان ادامه دهيم و با همان شرايط به استقبال انتخابات خرداد1400 برويم، يقينا به نتايج خوبي نخواهيم رسيد.»
اين عضو ارشد حزب كارگزاران سازندگي البته در ادامه مي‌گويد: «از ديگر اولويت‌هاي كنوني اصلاح‌طلبان اين است كه آسيب‌شناسي كنند و ببينند كه چه عواملي باعث شده كه دولت‌ها نتوانسته‌اند به وعده‌هاي خود عمل كنند؛ چرا هربار دولت‌هايي مي‌آيند و وعده‌هاي بزرگ و كوچكي مي‌دهند ولي هر بار هم از رسيدن به اكثر اين وعده‌ها باز مي‌مانند؟» او معتقد است كه «بايد مشخص شود مانع تحقق اين وعده‌ها چيست» و تاكيد دارد كه به‌زعم او، «رسيدگي به اين مسائل بسيار مهم‌تر از تدوين مانيفست اصلاحات است.» او همچنين در پاسخ به اين پرسش كه آيا همين نبود يك سند راهبردي يا مانيفست شفاف در جريان اصلاحات، از دلايل رويگرداني مردم و كاهش اعتماد عمومي به اصلاح‌طلبان نيست، مي‌گويد: «نداشتن مانيفست تاثير چنداني ندارد، چون معمولا اصلاح‌طلبان برنامه‌هاي خود را در زمان انتخابات اعلام مي‌كنند و مردم هم مي‌دانند كه اصلاح‌طلبان د‌نبال چه هستند.»
طاهرنژاد در حالي بر مساله انتخابات 1400 و تشويق مردم به مشاركت سياسي به عنوان يك اولويت تاكيد مي‌كند كه هنوز هيچ كدام از احزاب اصلاح‌طلب به اين موضوع ورود نكرده‌اند و در روزهايي كه پس از استعفاي موسوي‌لاري و عارف، نايب‌رييس و رييس شوراي‌عالي سياستگذاري اصلاح‌طلبان و البته شرايط خاص كرونا، خبري خاصي از اين نهاد بالادستي و اجماع‌ساز جريان اصلاحات نيست، شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات به عنوان نهادي مشابه نيز اگرچه نسبتا فعال است، اما هنوز وارد مصاديق انتخابات نشده و با آنچه طاهرنژاد و كارگزاراني‌ها «اولويت نخست اصلاحات» مي‌خوانند، فاصله‌اي بسيار دارد. چنانكه علي صوفي نيز در گفت‌وگوي اخير خود از اين گفته كه «هنوز هيچ گزينه‌اي در شوراي هماهنگي مطرح نشده و بعيد است كه به زودي مطرح شود.» در اين ميان اما آنچه از مجموع سخنان اعضاي شوراي هماهنگي جبهه اصلاحات برداشت مي‌شود، اين است كه هنوز حتي ميان اعضاي اين شورا نظري واحد براي تصميم‌گيري و اقدام وجود ندارد. از يك‌سو عده‌اي براي شركت در انتخابات تلاش مي‌كنند و گروهي نيز ازسوي ديگر تاكيد دارند كه ابتدا بايد مباني گفتماني اصلاحات تدوين و مكتوب شود، آنگاه وارد مصاديق شد؛ اختلاف‌نظر و دوگانه‌اي كه حالا اصلاح‌طلبان را در انتظار قرار داده و بايد ديد با توجه به انتقادهاي گاه و بي‌گاه افكار عمومي به اين جريان سياسي و نحوه كنشگري آنها در حدود يك دهه گذشته، آيا آنها مي‌توانند در انتخابات 1400 نقشي موثر ايفا كنند.
احمد حكيمي‌پور، دبيركل اراده ملت: انتخابات تنها بخشي از مباحث اين جلسات است و نويسندگان مانيفست اصلاحات عمده متمركزشان را بر آسيب‌شناسي شرايط موجود قرار داده‌اند تا به گفته او، پيشنهادهايي براي خروج از شرايط فعلي به دست دهند.
يدالله طاهرنژاد عضو كارگزاران سازندگي: تدوين مانيفست در حال حاضر براي اصلاح‌طلبان اولويت ندارد؛ چراكه پس از 40 سال، نگاه‌ها، ديدگاه‌ها، برنامه‌ها و محورهاي جريان‌هاي سياسي تقريبا مشخص شده و اكنون همه مي‌دانند اصولگرا و اصلاح‌طلب در عرصه سياست چه مي‌خواهند .